η Αριστερά των πόλεων στον Εμφύλιο . αναδημοσιευση απο την ΑΥΓΗ

 η Αριστερά των πόλεων στον Εμφύλιο

πηγη ΑΥΓΗ

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=508484

Ημερομηνία δημοσίευσης: 29/11/2009

Του Ηλια Νικολακοπουλου

Ξεκινώντας, οφείλω να εκφράσω κι εγώ ένα μεγάλο ευχαριστώ στη Γιούλια Λιναρδάτου, που η δικιά της ιδέα και επιμονή μας έφερε σήμερα εδώ. Το είχε στο μυαλό της εδώ και χρόνια, περίπου από τότε που πέθανε ο αείμνηστος Σπύρος Λιναρδάτος, ότι χρωστούσαμε ένα καθυστερημένο ευχαριστώ σε ανθρώπους που πραγματικά είχαν σταθεί δίπλα στους διωκόμενους, σε στιγμές πολύ δύσκολες. Το σκεπτικό της εκδήλωσης το ανέπτυξε ο Σπύρος Ασδραχάς [το κείμενό του δημοσιεύθηκε στην Εποχή, 1.11.2009]. Θα περιοριστώ έτσι σε λίγα μόνο λόγια για τις συνθήκες της εποχής -- το γράφουν άλλωστε η πρόσκληση και το πρόγραμμα: «60 χρόνια από το τέλος του Εμφυλίου».

Ο Εμφύλιος είχε πολλές όψεις: ήταν διαφορετικός στις πόλεις και διαφορετικός στα βουνά. Ιδιαίτερα στην τελευταία φάση του, την πιο αιματηρή και (κατά τη γνώμη μου) αδιέξοδη, από τα τέλη του 1947, όταν πλέον κηρύσσεται και επίσημα από όλες τις πλευρές, μέχρι τον Αύγουστο του 1949, υπάρχουν δύο σαφώς διαφορετικές όψεις. Στα μεν βουνά γινόταν ένας ανηλεής πόλεμος: το βλέπουμε και στην πρόσφατη ταινία του Παντελή Βούλγαρη, που επικεντρώνεται στην τελική φάση, τη δεύτερη μάχη του Γράμμου.

Στις πόλεις όμως ο η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική. Η Αριστερά των πόλεων, δεν διεξήγαγε τον Εμφύλιο, αλλά τον υπέστη: κυνηγήθηκε, εξορίστηκε, φυλακίστηκε. Και ας προσθέσουμε κάτι που συχνά μας διαφεύγει: τις ομαδικές εκτελέσεις. Οι εκτελεσθέντες κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου ξεπερνούν τις 3.000. Οι ομαδικές εκτελέσεις δεν αφορούσαν, κατά κανόνα, αντάρτες, αλλά ανθρώπους που είχαν αρνηθεί να υπογράψουν δήλωση ή, το πολύ, προσπαθούσαν να διατηρήσουν στη ζωή τις παράνομες οργανώσεις του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ.

Ακόμα χρωστάμε ένα μνημόσυνο, για όλους αυτούς και αυτές που οδηγήθηκαν στο απόσπασμα, απλώς επειδή δεν δέχτηκαν να κάνουν δήλωση. Γιατί σπανίως οι καταδίκες είχαν κάποιο πραγματικό έρεισμα -- κι ακόμα και αν είχαν, αυτό δεν θα μπορούσε να αποτιμηθεί δικαστικά, υπό κανονικές συνθήκες, πέρα από κάποια λίγα χρόνια φυλάκισης. Κι όμως, στο τέλος του Εμφυλίου, υπήρχαν πάνω από 17.000 φυλακισμένοι, περίπου 5.000 υπόδικοι και περίπου 20.000 εκτοπισμένοι, εκ των οποίων 13.000 στη Μακρόνησο. Ένας αριθμός διωκόμενων δηλαδή που ξεπερνάει συνολικά τις 40.000, ενώ από τους καταδικασμένους πάνω από 2.000 είχαν καταδικαστεί εις θάνατον. Δεν εκτελέστηκαν τελικά, είχαν όμως τουφεκιστεί οι προηγούμενοι, οι 3.000 που ανέφερα προηγουμένως.

Οι δίκες ήταν ομαδικές, οι καταδίκες επίσης, «σα ραπανάκια», όπως έλεγαν εκείνη την εποχή. Είχαμε --και αυτό επίσης είναι σχετικά άγνωστο-- πολλές εκτελέσεις γυναικών. Μέχρι στο 1946, ελληνικό δικαστήριο δεν είχε καταδικάσει σε θάνατο γυναίκα. Αμέσως μετά την υιοθέτηση του Γ΄ Ψηφίσματος, τον Ιούνιο του 1946, πριν καν γενικευθεί ο Εμφύλιος, έχουμε τον επόμενο μήνα τις πρώτες ομαδικές εκτελέσεις. Τότε εκτελείται και η Ειρήνη Γκίνη, δασκάλα από τη Νάουσα, που με τη σλαβομακεδονική εκδοχή του ονόματός της, Μίρκα Γκίνοβα, είναι σήμερα ηρωίδα από την άλλη πλευρά -- εμείς δεν φροντίσαμε εγκαίρως να την τιμήσουμε. Ακολούθησαν και πολλές άλλες εκτελέσεις. Για τις 17 εκτελεσμένες γυναίκες από τις Φυλακές Αβέρωφ οι συγκρατούμενές τους φύτεψαν αργότερα 17 δέντρα στην αυλή του σπιτιού της Ολυμπίας Παπαδούκα. Κι όταν αργότερα το σπίτι πουλήθηκε, οι καινούργιοι ιδιοκτήτες φύτεψαν κι ένα 18ο δέντρο, γιατί είχαν κι αυτοί συγγενή εκτελεσμένο.

Σε αυτό ακριβώς το κλίμα λειτούργησαν όλοι οι αφανείς άνθρωποι, στους οποίους είναι αφιερωμένη η σημερινή εκδήλωση. Άνθρωποι που, χωρίς να έχουν κάποια συγκεκριμένη ένταξη ή με ένταξη μόνο περιθωριακή, διακινδύνευαν, και ο κίνδυνος ήταν τεράστιος: στρατοδικείο, εξορία, φυλακή. Γνωρίζω ανθρώπους που πήγαν ακόμα και πέντε χρόνια εξορία, επειδή παραστάθηκαν απλώς, ως ακροατές, σε δίκη κάποιου φίλου τους, όταν κανείς δεν τολμούσε να πάει: οι δίκες στα στρατοδικεία γίνονταν, κατά κανόνα, χωρίς δικηγόρους και χωρίς κανείς να αποτολμά να καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισης.

Νομίζω ότι αυτά τα λίγα, για εκείνη την περίοδο, φτάνουν. Σκέφτομαι μόνο ότι η θερμή και μεγάλη υποδοχή που συνάντησε η σημερινή εκδήλωση, η οποία πραγματικά μας εξέπληξε, αντανακλά το αίσθημα ότι αυτό το «ευχαριστώ» έπρεπε να ειπωθεί, έστω και καθυστερημένα. Εξού και όλοι οι άνθρωποι που προσεγγίστηκαν για την εκδήλωση ανταποκρίθηκαν τόσο πρόθυμα. Θα ήθελα, τελειώνοντας, να διαβάσω τα ονόματα όσων προσέφεραν, από το υστέρημά τους, για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί αυτή η σειρά εκδηλώσεων καθώς και το ομώνυμο φιλμ, με σκηνοθέτη τον Ηλία Γιαννακάκη. Ανάμεσά τους και όλοι σχεδόν οι εν ζωή βουλευτές της προδικτατορικής ΕΔΑ: ο Μανώλης Γλέζος, η Βάσω Θανασέκου, η Μαρία Καραγιώργη, ο Παναγιώτης Κατερίνης, ο Λεωνίδας Κύρκος, η Ελένη Μπενά, ο Βασίλης Μπρακατσούλας, ο Γιάννης Παπαδημητρίου, ο Βαγγέλης Σακελλάρης καθώς και ο Νίκος Γανίτης και ο Μιχάλης Χριστογιώργος, που έφυγαν πρόσφατα. Επίσης η Γιούλια Λιναρδάτου, ο Χαρίλαος Μηχιώτης, η Ρίτσα Παπαϊωάνου, η Φιφή Πρωτογερέλλη, η Μάντα Σολωμού, η Πάτρα Χατζησάββα και η Ρόη Ψυχοπαίδη.